Aydın Esma Ocak, 5 Haziran 1928’de Şevkiye Ocak ile tarım il müdürü Osman Şahap Yıldırım’ın kızı ve şair ve milletvekili Osman Ocak Nakiboğlu’nun yeğeni olarak Diyarbakır’da dünyaya geldi. Beş yaşında okuma yazmayı öğrendi, ortaokul öğrencisiyken ilk roman denemesi üzerinde çalışmaya başladı. 15 yaşında lise ikinci sınıf öğrencisiyken abisi Fransa’ya hukuk eğitimi almaya gönderildi, kendisi ise ailesi tarafından görücü usulüyle evlendirilerek öğrenimini yarıda bırakmak zorunda kaldı. Evliliğinin ardından Diyarbakır şehir merkezinden Bismil’in Kazancı köyüne taşınarak burada ilk kez Kürtçe öğrendi. 33 yaşında kocasını kaybettikten sonra kocasının işlerinin başına geçerek çiftçilik yapmaya, eş zamanlı olarak da yazı çalışmalarını sürdürmeye başladı. Gündüzleri çalışan Ocak, akşamları çevresindeki kadınların hikâyelerini dinledi. Bu hikâyelerden yola çıkarak yazdığı ilk öykü kitabı Berdel’i şair Ahmet Arif’in teşvikiyle yayınladı. Ahmet Arif kitap için yazdığı önsöz yazısında kitabın önemine şu sözlerle dikkat çeker:

:Berdel, halkımızın bir kesiminin ve özellikle anaların, kızların yaşadığı iç gerçeği suratımıza vuruyor. :Bu açıdan yazar, kolay olanı değil, zor olanı seçmiş.Halkına sahip çıkmak, ağlarken de gülerken de :onunla birlikte olmak kararında. Yüreği yoksul ve namuslu olmaktan hiçbir suçu bulunmayan :kardeşlerimizin çektiği acılarla dolu bir yazarın, bu tavır alışına elbette saygı duyarız. Bir de şunu :belirtmem gerek. Özellikle senaryo yazarları ve film yönetmenleri için bu kitap zengin bir kaynak :olabilir.

Kitap 1990 yılında Atıf Yılmaz tarafından sinemaya uyarlandı, 1991 yılında 41. Berlin Film Festivali’nde Festival Özel Ödülü gibi pek çok uluslar arası ödül aldı. Kitap Almancaya çevrilerek Almanya’da yayınlandı. Berdel ve Yeni Çardak öyküleri tiyatroya uyarlandı. Yazarlık kariyeri boyunca onun üzerinde eser yayınlayan Ocak, 75 yaşından sonra bilgisayar kullanmayı öğrenerek son çalışmalarını bilgisayarda hazırladı. 2006 yılında Ziya Gökalp’in özel yaşamını kaleme aldığı Bir Filozofun Özel Yaşamı: Ziya Gökalp adlı biyografi kitabını yayınladı.

Ölümüne dek Diyarbakır’da yaşayan Ocak, Diyarbakır’ı Tanıtma Kültür ve Dayanışma Vakfı’nın başkanlığını yaptı, TYS ve Edebiyatçılar Derneği üyesi ve üç çocuk annesiydi. 25 Mayıs 2011’de ölen Ocak, Mardinkapı Mezarlığı’nda toprağa verildi. Satın alarak restore ettirip müze haline getirdiği eski bir Ermeni evi, Esma Ocak Evi olarak halen ziyaretçi kabul etmekte, geleneksel Diyarbakır ev kültürünü yaşatmayı hedeflemektedir. Kürt destanlarını öğrenebilmek için atla köy köy dolaşan Esma Ocak’ın öykülerinde Kürt sözlü edebiyatının etkileri hissedilebilir. Ataerkil düzeni eleştirerek, düzenin kadınların hayatındaki etkisini gözler önüne seren Ocak, gerek sözlü edebiyatı yazıya dökerek, gerekse kadınların hikâyeleri üzerine yoğunlaşarak kadın edebiyatının önemli isimlerinden birisi haline gelmiştir. Dengbejlerden dinlediği öyküleri kaleme aldığı romanı Muş Gürcüsü Destanı için şu yorumu yapar:

:Benim işim yalnız yaşadığım çağla değil, evrenseldir. Bu nedenle kadını yıllar, yüzyıllar önce ve ilk :olarak mistikleştiren Doğu'dan seçtim konumu. Bir Kürt boyunun taa ötelerden günümüze dek sözle, :sazla ulaşan akıl almaz savaş yöntemlerinin, uğruna ölümlere gidilen bir gururun, insanı çılgına :döndüren bir aşkın ve köklü bir törenin anlatısıdır bu destan.

2008’de yayınladığı İçerdeki Avcı ve Münire gibi öykü ve romanları Güneydoğu Anadolu bölgesini mekan edinir. Ocak, bölgenin sözlü edebiyat örnekleriyle beslediği kurgu dünyasını, sade bir dille aktararak gerek toplumsal cinsiyetin çeşitli köy ve kasabalarda kadınlar üzerindeki etkisini aktararak, gerekse bölgenin tarihinde ortaya çıkmış mitolojik hikayeleri kullanarak destanla gerçekçiliği bir arada örnekler.

Language Turkish